آزمون GMAT چیست و برای چه کسانی کاربرد دارد؟

GMAT که مخفف Graduate Management Admission Test است (و به صورت جی-مت با فتح میم G-mat تلفظ می‌شود) امروزه به یکی از مهم‌ترین ابزارهای سنجش بخشی از توانایی‌های متقاضیان شرکت در دوره‌های MBA (Master of Business Administration) و دوره‌های نزدیک و مشابه آن نظیر MPA (Master of Public Administration) شناخته شده است و تقریباً هیچ مدرسه، کالج یا دانشگاه معتبر برگزار کننده این دوره‌ها نیست که ارائه نمره GMAT را به عنوان یکی از شروط بررسی پرونده متقاضی اعلام نکند. همچنین تعداد زیادی از دانشگاه‌هایی که دروس Business در دوره دکترا (PhD) آنها نظیر امور مالی، حسابداری و اقتصاد حوزه اصلی محسوب می‌شود نمره این آزمون را شرط پذیرش فرد می‌دانند.

این آزمون به طور مستقل هیچ توانایی خاصی را در فرد محاسبه نمی‌کند بلکه ترکیبی از توانایی‌ها و مهارت‌های متنوع که برای یک دانشجوی فعال در حوزه مدیریت امور مالی، اقتصادی و اجرایی لازم است را بررسی می‌کند. به همین دلیل دارای هیچ میزانی به عنوان نمره رد یا قبول نیست و این مراکز آموزشی، کالج‌ها و دانشگاه‌ها هستند که هر یک به فراخور برنامه‌های آموزشی خود حداقل نمره قابل قبول را اعلام کنند لذا ممکن است فردی با داشتن یک نمره متوسط بتواند برای برخی از این مراکز تقاضای ثبت‌نام دهد و برای برخی دیگر خیر. واضح است که هر مدرسه‌ای که دوره معتبرتری را ارائه می‌دهد نمره بالاتری را هم طلب می‌کند.

البته اخیراً موسسات برای ایجاد رقابت، نمره حداقل رسمی اعلام نمی‌کنند اما بر اساس متوسط نمره پذیرش‌شدگان قبلی به نظر می‌رسد مدارس معتبرتر (بر اساس میزان سخت‌گیری) نمره‌ای در رده‌های بالاتر ۶۰۰ تا اوائل ۷۰۰ را طلب می‌کنند.

این آزمون عملاً دو متولی دارد. اولی GMAC (Graduate Management Admission Council) که پدید آورنده آن و تصمیم‌گیر اصلی درباره قسمت‌های مختلف آزمون و تغییر و تحولات احتمالی در آن است و دومی ETS (Educational Testing Services) در پرنستون، نوجرسی که تمامی امور اجرایی آزمون از قبیل طراحی سوالات، برگزاری آزمون در سراسر جهان و ارسال کارنامه‌ها و نتایج آزمون را انجام می‌دهد. GMAC اعلام کرده است که نسل جدید GMAT با تغییرات جدی در سال ۲۰۱۳ معرفی و اجرا خواهد شد.

این آزمون که از سال ۱۹۵۳ توسط ۹ مدرسه اصلی ارائه کننده این رشته تشکیل شد و در آن زمان نتایجش مورد تایید تنها ۵۴ موسسه آموزشی بود هم اکنون مورد پذیرش بیش از ۱۸۰۰ دوره مختلف در حدود ۱۵۰۰ موسسه است و بیش از ۲۰۰ هزار نوبت در هر سال شرکت کننده دارد.

هم‌اکنون تمامی مراحل این آزمون به صورت کامپیوتری و از طریق اینترنت انجام می‌شود اما هنوز در تعداد بسیار محدودی از مراکز به صورت کاغذی هم برگزاری آزمون وجود دارد.

آزمون از چه قسمت‌هایی تشکیل شده است؟

این آزمون از سه بخش اصلی تشکیل شده است که عبارتند از ارزیابی نگارش تحلیلی  Analytical Writing Assessment (که به اختصار AWA خوانده می‌شود)، Verbal و Quantitative Sections. متقاضی باید در بخش نگارش بر روی دو متن essay کار کند که یکی برای تحلیل یک استدلال argument و دومی بررسی یک موضوع است. متقاضی برای هر یک ۳۰ دقیقه زمان دارد و اینکه کدامیک اول ارائه شود مشخص نیست اما این بخش از آزمون همیشه اولین بخش آن است.

اگر بخواهیم این بخش از آزمون را با نمونه‌های مشابه‌ای چون بخش نگارش در آزمون‌های استانداردی چون TOFEL یا ILETS مقایسه کنیم تفاوت‌ها در چند نکته است. اول در پرسش خود متون که به مراتب پیچیده‌تر از آزمون‌های عادی زبان است و تحلیل آنها صرف نظر از چگونگی نگارششان یک مسئله است و عموماً نگارش بحث به زبان مادری هم ساده نیست.

مورد بعدی در حجم آن است. مثلاً در آزمون تافل نگارش حجمی بین ۳۵۰ تا ۵۰۰ کلمه کفایت می‌کند در حالیکه در این آزمون حجمی کمتر از ۵۰۰ کلمه چندان مقبول نیست و بهتر است بالای ۶۰۰ کلمه باشد. در واقع متقاضی علاوه بر اینکه باید در تحلیل و نگارش، فرد واردی باشد باید سرعت تایپ کردنش هم بالا باشد.

هر متن توسط دو ممتحن ارزیابی می‌شود که اولی در واقع یک برنامه نرم‌افزاری خیلی پیشرفته است که به تحلیل نگارش خلاقانه و ارزیابی خطاهای دستوری و املایی می‌پردازد. ممتحن دوم که انسان است توانایی متقاضی را در نحوه دسته‌بندی و پرورش و نظم دادن به دیدگاه‌ها و چگونگی عرضه آنها می‌سنجد. هر دو ممتحن بر اساس یک درجه‌بندی بین ۰ تا ۶ که می‌تواند تا نیم تقسیم شود نمره می‌دهند. اگر این دو نمره بیش از یک امتیاز فاصله داشتند یک انسان دیگر به عنوان ممتحن سوم نیز به کار نمره می‌دهد و سپس متوسط این نمرات به عنوان نمره نهایی این نگارش و متوسط دو متن مختلف به عنوان نمره نهایی این بخش اعلام می‌شود.

بعد از پایان زمان این بخش و یک وقت تنفس کوتاه اختیاری (۵ تا ۱۰ دقیقه) یکی از دو بخش دیگر آغاز می‌شود که هر دو به صورت پاسخ‌گویی به سوالات چند گزینه‌ای است. آزمون Verbal یا شفاهی دارای ۴۱ سوال است و ۷۵ دقیقه برای پاسخ به آن زمان وجود دارد. این بخش از سه گونه سوال Sentence Correction، Critical Reasoning و Reading Comprehension تشکیل شده و وظیفه آن در مجموع ارزیابی سطح دانش متقاضی در حوزه‌های مرتبط با فهم عمیق‌تر زبان انگلیسی نظیر مبحث دستور زبان، ارزیابی یک استدلال و درک مطلب است.

بخش Quantitative که در آن دو گروه از پرسش‌های مرتبط با Problem Solving و Data Sufficiency ارائه می‌شود مجموعاً ۳۷ پرسش و ۷۵ دقیقه زمان دارد. این آزمون همانطور که از نام آن و دو گونه سوالاتش پیداست به ارزیابی کیفی شیوه اندیشه و استدلال متقاضی می‌پردازد. نکته جالب، پرسش‌های گونه دوم Data Sufficiency (کفایت کردن داده‌ها) است که کاملا مختص این آزمون طراحی شده و مشابه ندارد. در این گونه پرسش‌ها بعد از هر پرسش دو عبارت اخباری حاوی اطلاعات آمده و آنگاه در یک ترکیب ۵ گزینه‌ای از حالات مختلفی از ارتباط بین این داده‌ها و پرسش مربوطه پرسیده می‌شود تا مشخص شود که آیا هر یک از آنها یا هر دو با هم یا هیچکدام برای پاسخ دادن به پرسش کفایت می‌کنند یا نه. در پست بعدی منبعی که نمونه سوالات را ارائه خواهیم کرد تا با انواع آنها بیشتر آشنا شوید.

این جدول به صورت خلاصه معرف بخش‌های مختلف آزمون است:

شیوه ارزیابی و امتیازدهی به آزمون چگونه است؟

نمره این آزمون به صورت یک نمره تفکیکی برای سه بخش مجزا و یک نمره نهایی که در واقع ترکیب دو بخش غیرنگارشی آن است ارائه می‌شود که حداکثر می‌تواند ۸۰۰ باشد. بر اساس نتایج ۳ سال اخیر میانه آن عدد ۵۳۵.۲ بوده است. حدود دو سوم نمرات عددی بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ است و شیوه پیچیده محاسبه نمره به گونه‌ای طراحی شده که حدود ۶۸ درصد شرکت کنندگان نمره‌ای در این محدوده داشته باشند. همین نکته روشن می‌سازد که برای اخذ پذیرش در یک دوره خوب و معتبر MBA شما باید نمره‌ای به مراتب بالاتر از این و حداقل حدود ۷۰۰ داشته باشید که بتوانید از دیگران فاصله بگیرید و این ساده نیست.

نمره آزمون نگارش که در واقع متوسط نمره دو نگارش مستقل شماست عددی بین ۰ تا ۶ خواهد بود.

هر دو بخش دیگر نمره‌ای بین ۰ تا ۶۰ دارند که پس از محاسباتی به نمره نهایی تبدیل می‌شود. در این بین آزمون Verbal سخت‌تر به نظر می‌رسد چرا که میانه ۳ ساله آن ۲۷.۸ از ۶۰ بوده و نمرات بالای ۴۴ و زیر ۹ در آن به ندرت اتفاق افتاده در حالیکه در بخش Quantitative میانه ۳۵.۶ از ۶۰ بوده و نمرات بالای ۵۰ و یا زیر ۷ ندرتاً اتفاق افتاده است.

هر دو بخش چند-گزینه‌ای آزمون به صورت ارزیابی نتیجه پاسخ قبلی داوطلب عمل می‌کنند یعنی پرسش اول در حد متوسط است و سوال بعدی بر اساس نتیجه سوال اول انتخاب می‌شود. اگر به سوال اول پاسخ درست داده شود، سوال دوم مشکل‌تر خواهد بود و اگر پاسخ نادرست داده شود سوال ساده‌تری ارائه می‌شود. این شیوه‌ای است که برخی مهارت‌های آزمون TOEFL در سیستم قبلی (Computer-based) بر اساس آن عمل ارزیابی می‌شد اما در سیستم جدید (iBT) تغییر کرد. بدیهی است که در این سیستم ارزیابی، امتیاز سوالات یکسان نیست و هرچقدر فرد بتواند در مدت زمان آزمون سوالات درست بیشتری بزند (چون سوالات مرتباً مشکل‌تر شده و لاجرم امتیاز آنها افزایش می‌یابد) امتیاز کلی وی هم بیشتر می‌شود. یک دلیل تفاوت زیاد امتیازات هم در همین نکته است.

تفاوت دیگر این آزمون با اکثر آزمون‌های دیگر کاهش امتیاز در صورت بی‌پاسخ گذاشتن سوالات است. در واقع، برخلاف اکثر آزمون‌ها که در آنها پاسخ نادرست جنبه منفی زیادی دارد اینجا پاسخ ندادن مشکل‌ساز است. همچنین اگر داوطلب تعداد زیادی پاسخ نادرست پست سر هم داشته باشد (که معنای آن می‌تواند اجتناب از خالی گذاشتن پرسشنامه از طریق پاسخ دادن تصادفی به سوالات است) امتیاز وی باز هم کاهش می‌یابد.

هزینه‌های ثبت نام چه میزان است؟

هزینه این آزمون در سال ۲۰۰۹، ۲۵۰ دلار آمریکا اعلام شده که در هر کشور معادل این مبلغ بر اساس نرخ تبادل ارز و همچنین سیاست‌های مالیاتی آن کشور محاسبه خواهد شد. مثلاً در برخی کشورها تا ۲۰ درصد اضافه، مالیات تبدیل نرخ ارز اخذ می‌شود. در کانادا فقط معادل همین میزان به دلار کانادا محاسبه می‌شود.

اگر بخواهید این آزمون را کنسل کنید یا زمان آن را تغییر دهید شرایط نسبتاً سختی حاکم است. مثلا برای تغییر زمان یا مکان آزمون باید ۷ روز قبل از رسیدن زمان آزمون این درخواست را ارائه دهید و ۵۰ دلار هم اضافه بپردازید. اگر در فاصله کمتر از ۷ روز این تقاضا را بدهید کل هزینه آزمون برای نوبت جدید از شما طلب خواهد شد.

برای کنسل کردن آزمون هم اگر قبل از ۷ روز مانده به آزمون اقدام کنید تنها مبلغ ۸۰ دلار از کل ۲۵۰ دلار به شما پرداخت می‌شود و بعد از این زمان هیچ چیز به شما پرداخت نخواهد شد. به همین دلیل باید دقت کنید که پس از بررسی و کسب آمادگی کامل برای ثبت نام اقدام کنید. توجه داشته باشید که تمام نمرات گذشته شما و حتی مواردی که آزمون را کنسل کرده‌اید در کارنامه شما برای مدت ۵ سال ثبت می‌شود پس برای ثبت نام قبل از آمادگی مناسب تعجیل نکنید. هر نوبت درخواست برای ارسال نتیجه آزمون به یک موسسه آموزشی هم ۲۸ دلار برای شما هزینه دارد. (تمامی ارقام به دلار آمریکا است)

در کجا می‌توان در این آزمون شرکت کرد؟

متاسفانه این آزمون به صورت رسمی در ایران برگزار نمی‌شود اما در کشورهای نزدیک ایران، در امارات متحده (هم در دوبی و هم در ابوظبی) و ترکیه این آزمون در شهرهای مختلف قابل ثبت نام است. برای ثبت نام آزمون GMAT در امارات متحده عربی، دبی یا ابوظبی در ترکیه، آنکارا، استانبول یا ازمیر می توانید به شرکت آریا داده پردازان امرتات مراجعه کرده و بعد از مشاوره رایگان در این آزمون ثبت نام نمایید.

نکته‌ای در مورد دوره‌های MBA:

شرکت در دوره‌های مختلف MBA روز به روز در آمریکای شمالی جذاب‌تر می‌شود چون برای بسیاری از افراد این مسیر یعنی ایجاد فرصت‌های بیشتر برای اشتغال در مناسب مدیریتی و برقراری شبکه ارتباطی قوی با افراد موثر و صاحب قدرت یا مرتبط با مراکز پرقدرت. اما باید توجه داشت که دوره‌های MBA در مدارس معتبر بسیار گران و پرهزینه هستند و برای اغلب آنها هم وام دولتی تعلق نمی‌گیرد و اصولا مشتری آنها مدیران یا کارشناسان شرکت‌ها هستند که هزینه‌های آنها به گونه‌ای جبران می‌شود لذا توصیه می‌شود که در مورد ادامه تحصیل در این فیلد تمام جوانب و نکات را ارزیابی کنید.

همچنین برای کسانیکه مشکل خاصی در زبان ندارند (سطح واقعی مهارت‌های زبانی آنها خصوصاً در مهارت نگارش در پایان مقطع Upper-Intermediate قرار دارد) برنامه آمادگی برای این آزمون حداقل ۶ ماه توصیه می‌شود تا متقاضی با آمادگی کامل در آزمون شرکت کند. همانطور که پیشتر بیان شد نتایج آزمون برای ۵ سال در پرونده سوابق شما باقی می‌ماند.